گلخانه خانگی، سیر تا پیاز طراحی و ساخت آن

داشتن یک گلخانه خانگی همان چیزی است که اغلب ما آن را به عنوان محیطی دنج برای فرار از هرج و مرج دنیای بیرون می‌شناسیم؛ اما فارغ از اینکه گلخانه خانگی، ما را به طبیعت پیوند می‌دهد، این فضای سرسبز می‌تواند راهی برای کاشت و برداشت محصولات گیاهی و انواع سبزیجات خوردنی باشد. پس چه بهتر که بتوانیم با یک تیر دو نشان بزنیم! از یک سو، فضای گلخانه را به محلی برای کسب آرامش تبدیل کنیم و از سویی دیگر، از مصرف مواد غذایی سالم لذت بسیار ببریم. پس اگر به فکر طراحی و ساخت گلخانه خانگی هستید، با مقاله دیگری از معمارنو همراه باشید.

 

سوالات متداول:

 

گلخانه خانگی چیست؟

گلخانه خانگی (Greenhouse) محفظه‌ای با دیوارها و سقفی شفاف است که نور خورشید را به داخل فضا وارد می‌کند و به باغبان این امکان را می‌دهد که گیاهان را در یک محیط کنترل شده رشد دهد. گلخانه‌ها می‌توانند دارای وسائل مختلف از جمله لامپ‌های خورشیدی، پدهای گرمایشی، سیستم تهویه هوا و مه ‌پاش‌های آب، برای شاد نگه‌داشتن گیاهان باشند.

اولین نمونه شناخته شده تولید گیاهان خوراکی در یک گلخانه تحت حکومت امپراتور روم «تیبریوس» در قرن اول پس از میلاد بود. تیبریوس بیمار که توسط پزشکانش دستور داده شده بود روزانه یک عدد خیار بخورد! به ایجاد یک گلخانه در قصر خود مبادرت ورزید. او از سنگ به عنوان دیوارها و از ورقه‌های نازک میکا برای سقف گلخانه استفاده کرد. میکا ورقی نیمه شفاف است که اجازه می‌دهد نور خورشید به داخل فضا وارد شود.

 

باغبانی در گلخانه تا 1500 سال بعد تیبریوس تا قرن شانزدهم تا حد زیادی خاموش ماند، تا اینکه زمانی که دانشمندان ایتالیایی مطالعات گسترده‌ای را در مورد گیاهان عجیب و غریب شروع کردند. نتایج تحقیقات دانشمندان به هلند، فرانسه و انگلیس گسترش یافت. تنها زمانی که گیاه‌شناس فرانسوی «ژول چارلز» گلخانه خود را ساخت، عصر گلخانه‌های مدرن آغاز شد.

امروزه گلخانه‌های مدرن با طرح‌های پارچه‌ای و فولادی در اشکال و اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند. علاوه بر این، گلخانه‌های مدرن را می‌توان به واحدهای کنترل دما و رطوبت، روشنایی LED و سیستم‌های الکتریکی هوشمند برای به حداکثر رساندن نور خورشید در مناطقی از طول روز در آنها کمتر است، مجهز کرد.

 

انواع گلخانه خانگی

انواع مختلفی از گلخانه‌های سرگرم‌کننده وجود دارند، اما این سه مورد از محبوب ترین‌ها برای باغبان‌های خانگی هستند:

 

فریم سرد (Cold Frame)

فریم‌های سرد، کوچک ‌ترین و ساده‌‌ترین گلخانه‌های خانگی هستند که معمولاً به صورت جعبه‌های کوچک با درب‌های لولایی ساخته می‌شوند که باغبان‌ها می‌توانند گیاهان را داخل آن قرار دهند. فریم‌های سرد ارزان قیمت هستند زیرا منبع گرما نیازی ندارند. باغبان‌های خانگی اغلب از این گلخانه‌ها برای محافظت از گیاهان خود در طول فصل زمستان استفاده می‌کنند. زمانی که گیاهان مقاوم به سرما در زمین رها می‌شوند تا در ماه‌های زمستان به رشد خود ادامه دهند، فریم‌های سرد بهترین انتخاب هستند.

 

متصل (Attached)

گلخانه‌های متصل در برابر یک دیوار محکم (معمولا دیوار خانه) ساخته می‌شوند تا ساختار خود را حفظ کنند. این گلخانه‌ها معمولاً از یک سمت به دیوار خانه متصل می‌شوند تا ارتباط خود با ساختمان اصلی را حفظ کنند. این سبک طراحی به ویژه برای افرادی که فضای باز کمی دارند، انتخابی عالی است. گلخانه‌های متصل در ابعاد متفاوت از بزرگ گرفته تا کوچک، قابل سفارشی‌سازی هستند. این گلخانه‌ها همچنین از نظر هزینه در قیمت‌های مختلف طراحی و ساخته می‌شوند.

 

مستقل (Freestanding)

گلخانه مستقل ساختاری کامل است که معمولاً ابعاد بزرگی دارد. از آنجایی که این گلخانه‌ها باید به اندازه کافی محکم باشند تا به تنهایی روی پای خود بایستند، ساخت آنها معمولاً با هزینه بیشتر همراه است. کشاورزان و باغبانی که در طول سال محصولات خوراکی می کارند و در بازار به فروش می‌رساند، گلخانه مستقل عالی است؛ اما افراد عادی نیز می‌توانند این گلخانه‌ها در ابعاد کوچک‌تر نیز در فضای باز خانه خود استفاده کنند.

 

هدف از ساخت گلخانه خانگی

یکی از نکات باغبانی که باید به آن اشاره کنیم؛ باغبان‌ها به جای اینکه گیاهان را در برابر هوای سرد، بادهای تند یا حیوانات قرار دهند، از گلخانه‌ها برای رشد گیاهان در شرایط کنترل ‌شده استفاده می‌کنند. چند هدف مختلف برای استفاده از گلخانه‌ها وجود دارند:

• رشد بذرها و گیاهان جوان: گیاهان جوان حساس هستند، بنابراین بسیاری از باغبانان کاشت بذر را در داخل خانه یا گلخانه انجام می‌دهند تا آنها را گرم و مرطوب نگه دارند. گیاهان حساس مانند نهال نیز در شرایط گلخانه بهترین عملکرد را دارند.
• رشد گیاهان در طول زمستان: اگر زمستان‌های منطقه شما سخت است، باغ شما در طول ماه‌های زمستان خاموش خواهد بود، مگر اینکه گلخانه یا آلونک باغبانی داشته باشید. گلخانه‌ها به باغداران اجازه می‌دهند تا در طول زمستان محیط مناسبی را برای گیاهان فراهم کنند. با این حال، انتظار اینکه بتوانید کاشت سبزیجات آفتاب دوست مانند پرورش گوجه فرنگی و ذرت را در گلخانه زمستانی خود در نظر داشته باشید، دشوار خواهد بود. معمولاً سبزیجات مقاوم در برابر سایه بهترین انتخاب در زمستان هستند.
• رشد گونه‌های گیاهی با شرایط خاص: اگر می‌خواهید میوه‌ای استوایی مانند انبه یا دراگون فروت بکارید اما در منطقه شما فصل رشد خیلی طولانی نیست (مثلاً تابستان کوتاه است)، امیدتان را از دست ندهید! گلخانه خانگی راهکار بسیار خوبی برای ایجاد یک محیط گرم و مرطوب برای گیاهانی هستند که شرایط رشدشان سخت و دشوار است.

 

مزایای استفاده از گلخانه خانگی

مزیت اصلی استفاده از گلخانه این است که می‌توانید هر متغیری را در داخل آن برای شرایط بهینه رشد کنترل کنید. مزایای دیگر گلخانه خانگی عبارتند از:

 

کنترل دما

گلخانه‌ها به طور طبیعی چندین درجه گرم‌تر از هوای بیرون خواهند بود زیرا محیط بسته‌ای هستند که اشعه‌های خورشید را به دام می اندازند. با این حال، برای باغبانانی که در آب و هوای سردتر هستند و می‌خواهند گیاهان گرمادوست پرورش دهند، این امکان برای آنها وجود دارد که از یک سیستم گرمایشی مانند بخاری برقی، بخاری گازی یا پدهای گرمایشی استفاده کنند تا دمای داخل را گرم‌ نگه دارند (به‌ ویژه در ماه‌های زمستان).

 

حفظ رطوبت

خاک ممکن است به سرعت رطوبت خود را به دلیل تبخیر، باد یا عوامل دیگر از دست بدهد. گلخانه خانگی حتی زمانی که رطوبت تبخیر می‌شود، سطح رطوبت مورد نیاز خود را حفظ می‌کند. گلخانه می‌تواند رطوبت را به دام بیاندازد که این مهم به حفظ محیطی مرطوب کمک می‌کند. حفظ رطوبت خاک به ویژه برای گیاهان گرمسیری مهم است.

 

انعطاف‌پذیری نور

در حالی که گلخانه‌ها باید بیشتر نور خود را از خورشید دریافت کنند، این امکان وجود دارد نور طبیعی را با چراغ‌های رشد در طول زمستان دریافت کرد تا مطمئن شد گیاهان نور کافی دریافت می‌کنند. در تابستان، اگر آفتاب کامل وجود دارد و نور خورشید مستقیم می‌زند، استفاده از پارچه برای ایجاد سایه ضروری است زیرا ممکن است گیاهان بسوزند.

 

طراحی و ساخت گلخانه خانگی

ابتدا مهم است که مقدار بودجه و فضای مورد نیاز خود را بررسی کنید. اگر از گلخانه برای کاشت گیاهان خوراکی و سبزیجات مصرفی استفاده می‌کنید، به فضای بزرگی برای تامین نور و دیگر نیازهای تغذیه گیاهان احتیاج دارید. از سویی دیگر، نوع متریال و تجهیزاتی که باید برای ساخت گلخانه خانگی استفاده کنید، تعیین‌کننده مقدار بودجه شما خواهند بود.

 

اولین مرحله در ساخت گلخانه، انتخاب متریال برای احداث ساختار یا قاب است. متریال ساختار را می‌توان از موارد زیر انتخاب کرد:

• چوب: چوب گزینه‌ای عالی برای گلخانه است زیرا دوام بالا و ظاهری زیبا دارد. چوب را می‌توانید خیلی راحت برش دهید و قطعات به دست آمده را برای ساخت قاب استفاده کنید. این ماده همچنین یک عایق رطوبتی عالی است. با این حال، به خاطر داشته باشید که از چوب‌های فرآوری شده استفاده کنید زیرا رطوبت زیاد باعث پوسیدگی چوب طبیعی می‌شود.
• پی وی سی: پی وی سی موادی است که ساخت یک گلخانه خانگی در خانه را آسان می‌کند. با پلاستیک دیگر لازم نیست نگران رطوبت و تاب‌خوردگی ساختار خود باشید. با این حال، لوله‌های پی وی سی به اندازه فولاد و چوب مستحکم نیستند بنابراین اگر گلخانه شما متراژ زیادی دارد و باید در برابر وزش باد مقاومت کند، این متریال مناسب نخواهد بود.
• گالوانیزه: گالوانیزه متریال قوی است و مقاومت بسیار بالایی دارد. گالوانیزه دارای روکش روی است، بنابراین نیازی به رنگ‌آمیزی یا رفع مشکلات مربوط به زنگ زدگی ندارد. با این حال، برش گالوانیزه به راحتی لوله‌های چوبی یا پی وی سی نیست. همچنین، به خاطر داشته باشید که گالوانیزه بسیار سنگین‌تر از دو متریال دیگر است.

 

هنگامی که متریال قاب را انتخاب کردید، باید پوششی را پیدا کنید که نور خورشید از آن عبور کند. پوشش‌های مختلف اغلب به موارد زیر تقسیم می‌شوند:

• شیشه: ماده‌ای مناسب برای پوشش گلخانه‌های خانگی است. قطعاً این متریال مزایای زیادی دارد. برای مثال، نگهداری از شیشه آسان است، به راحتی فرسوده نمی‌شود، ظاهری زیبا دارد و در نهایت، اجازه می‌دهد تا نور زیادی به داخل نفوذ کند؛ اما ممکن است شیشه گران و نصب آن سخت باشد. در نهایت، اگر بچه‌های بازیگوش یا حیوانات خانگی بازیگوشی دارید، شیشه خطرات خود را دارد
• فایبرگلاس: تمام مزایای شیشه را دارد اما نسبت به شیشه دوام بیشتر و وزن کمتری دارد همچنین، فایبرگلاس امنیت بیشتری دارد و شرایط نصب آن راحت‌تر است. با این حال، ممکن است بعد از حدود ده سال رنگش زرد شود، مگر اینکه یک پوشش جدید از رزین محافظ UV روی آن اعمال شود. از نظر هزینه نیز ارزان‌تر است شیشه است.
• فیلم پلاستیک: فیلم پلاستیک (پلی اتیلن) براساس میزان عبور نور و ضخامت به انواع مختلف تقسیم می‌شود. این متریال تا حد زیادی ارزان‌ترین گزینه است اما به تعمیر و نگهداری و تعویض بسیار بیشتری نیاز دارد زیرا راحت‌تر آسیب می‌بیند. بعد از فایبرگلاس و شیشه، فیلم پلاستیک انتخاب آخر شما خواهد بود.

 

وسایل گلخانه، تجهیزات موردنیاز و ضروری به شرح زیر هستند:

• بخاری‌های گلخانه‌ای
• فن تهویه هوا
• منافذ گلخانه‌ای و تهویه
• تجهیزات روشنایی گلخانه‌ای
• تجهیزات گلدان‌ها، فلاور باکس‌ها و سینی‌های کشت بذر
• آبیاری گلخانه‌ای (سیستم‌های آبیاری فضای سبز به صورت قطره‌ای، مه پاش، آب پاش)
• سیستم‌های هیدروپونیک
• تجهیزات سنجش کیفیت خاک
• دماسنج گلخانه‌ای

 

بعد از تهیه وسائل و تجهیزات مورد نیاز، حالا باید قاب گلخانه خانگی را درست کنید. اگر قاب چوبی انتخاب می‌کند، باید از چکش و میخ استفاده کنید. اگر قاب پی وسی را دوست دارید، باید از اتصالات برای سرهم کردن میله‌های پی وی سی بهره ببرد. برای قاب فلزی نیز جوشکاری اتصالات بهترین روش برای ساخت قاب است. در نهایت باید پوشش مورد نظر خود را روی قاب اعمال کنید. همچنین، باید محل ساخت درب، پنجره، محفظه تهیه هوا و جانمایی سیستم‌ها و تجهیزات سرمایشی و گرمایشی در داخل گلخانه را در نظر بگیرید.

 

فاکتورهای محیطی مهم در نگهداری از گلخانه خانگی

• نور خورشید یا نور رشد: نور خورشید برای رشد گیاهان ضروری است، بنابراین باید گلخانه خانگی را در جایی قرار دهید که بیشترین نور خورشید را در طول روز داشته باشد. نورهای رشد می‌توانند مفید واقع شوند اما جایگزین مناسبی برای نور طبیعی نیستند. چراغ‌های رشد برای زمستان عالی هستند اما به خاطر داشته باشید که گرمای زیادی ایجاد می‌کنند.
• دمای هوا: گیاهان معمولاً به محدوده دمایی بین 18 تا 23 درجه سانتیگراد نیاز دارند. اکثر گیاهان زمانی بهترین رشد خود را دارند که دمای شبانه 10 تا 15 درجه کمتر از دمای روز باشد، بنابراین مطمئن شوید که دما را در شب با یک فن کوچک پایین می‌آورید که این مهم می‌تواند باعث گردش هوا نیز شود.
• میزان رطوبت: فرار از تغییر فصل کار سختی است و حتی در داخل خانه، گیاهان احساس می‌کنند که چیزی در بیرون اتفاق میفتد. برای جلوگیری از ریزش برگ‌ها یا قهوه‌ای شدن آنها به دلیل رطوبت کم، باید یک مرطوب کننده تهیه کنید. وگرنه باید گیاهان را حداقل یک بار در روز مه پاشی کنید.
• آب و مواد مغذی: برای اینکه گیاهان رشد خوبی داشته باشند، خاک بهتر است مرطوب باشد. فقط از خیس شدن خاک اجتناب کنید. همچنین، تغذیه گیاهان با مواد مغذی بسیار مهم است. بنابراین باید در تمام طول سال کمپوست تهیه کنید یا از کود آلی برای رشد بهتر گیاهان خود بهره ببرید.

 

کلام آخر

داشتن گلخانه خانگی می‌تواند راهی برای ارتباط عمیق‌تر انسان با طبیعت باشد. این مهم به ویژه برای خانه‌های ویلایی که دارای فضای باز زیادی هستند، یک ویژگی فوق العاده خواهد بود. شما می‌توانید در گلخانه خود هر نوع گیاه را پرورش دهید و حتی با کاشت سبزیجات مصرفی، بخشی از هزینه‌های خود را برای خرید محصولات کشاورزی کنترل کنید. بدون شک، لذت بازی با خاک و کاشت انواع نهال‌های کوچک، آرامش ابدی به انسان می‌بخشد. پس اگر موقعیت ساخت یک گلخانه خانگی را دارید، پس همین امروز دست به کار شوید.