در مناطق شلوغ شهری که با کمبود فضا مواجه هستیم، رانندگان نهایت در خیابان‌ها، کوچه‌ها و گاهی حتی در پیاده‌روها خودروی خود را پارک می‌کنند. این مشکل به ویژه در شهرهای بزرگی همچون تهران که از فرط وجود خودرو در حال انفجار است، پیدا کردن یک جای پارک ساده چیزی در حد رویاست! اما چگونه شهرها می‌توانند با این چالش روبرو شوند؟ یک راه‌حل کاربردی، ساخت یک پارکینگ طبقاتی و استفاده از ارتفاع به جای زمین است. برای شناخت بیشتر پارکینگ چند طبقه و نحوه طراحی آن با مقاله دیگری از وبلاگ معمارنو همراه باشید.
سوالات متداول:
پارکینگ طبقاتی در چند مدل طراحی میشود؟
پارکینگ طبقاتی به دو صورت معمولی و مکانیزه طراحی میشود.
پارکینگ طبقاتی در چه ساختمانیهایی کاربرد دارد؟
پارکینگ طبقاتی در ساختمانهای مسکونی بزرگ، مراکز تجاری و اداری، مراکز درمانی و آموزشی و ایستگاههای مترو مورد استفاده قرار میگیرد.
چیدمان رمپ پارکینگ طبقاتی به چه صورت است؟
رمپهای خارجی و داخلی، رمپهای انتهایی یا مرکزی یا ترکیبی و بالابر وسایل نقلیه از جمله مواردی هستند که در طراحی پارکینگ طبقاتی در نظر گرفته میشوند.
پارکینگ طبقاتی چیست؟
پارکینگ طبقاتی یا چند طبقه (Multi-Level Parking) یک ساختار چند طبقه است که تعدادی وسیله نقلیه را در هر طبقه خود جای می‌دهد. درحقیقت، پارکینگ چند طبقه یک ساختمان است که به جای آنکه مکانی برای سکونت انسان‌ها باشد، محلی برای پارک خودروها است. دلیل اصلی احداث پارکینگ طبقاتی، به حداکثر رساندن ظرفیت پارک خودرو و کاهش ترافیک شهری است. اولین پارکینگ طبقاتی ثبت شده در تاریخ مربوط به سال 1918 در شیکاگو است؛ اما اکنون شاهد ظهور پارکینگ‌های طبقاتی در سطح جهان هستیم.
انواع پارکینگ طبقاتی
همینکه در سطح شهر رفت و آمد می‌کنیم، می‌توانیم انواع مختلف پارکینگ‌های طبقاتی را مشاهده کنیم. این پارکینگ‌ها از نظر نوع ساخت و متریال به انواع زیر تقسیم میشوند:
پارکینگ طبقاتی معمولی
پارکینگ طبقاتی معمولی را می‌توان در زیر زمین یا بالای زمین احداث کرد. این پارکینگ دارای یک ساختار ثابت است که در آن رانندگان می‌توانند خودروی خود را در یک فضای خالی در طبقات پارک کنند. پارکینگ‌های چند طبقه بتنی نوعی از پارکینگ‌های معمولی هستند که با استفاده از بتن مسلح و به صورت اعضای تیر ستونی و واش بتن برای کفسازی در مناطق پر ترافیک شهری احداث میشوند.
پارکینگ طبقاتی مکانیزه
پارکینگ طبقاتی مکانیزه از نظر فنی وابسته به تکنیک‌های پیشرفته‌ای برای پارک و خروج خودرو از محل است. در این سیستم فرآیند پارک کردن یا خروج خودروها با حرکت در ارتفاع انجام میشود. اجزای اصلی این پارکینگ شامل پالت‌ها، بالابرها و دستگاه‌های سیگنالینگ هستند. همچنین از فناوری‌های جدید برای ثبت مکان دقیق پارک خودرو، ارائه اطلاعات در مورد مکان‌های خالی پارک و جلوگیری از پارک خودروهای غیرمجاز استفاده میشود. ساختار اصلی پارکینگ مکانیزه با استفاده از فولاد ساخته میشود.
اهمیت پارکینگ طبقاتی در شهرسازی
پارکینگ طبقاتی باعث استفاده بهینه از فضا میشود؛ زیرا می‌تواند چندین اتومبیل را در یک فضای معین جای دهد. همچنین هزینه‌های نگهداری، عملیاتی و ساخت و ساز کمتری دارد. می‌توان گفت این نوع پارکینگ دوستدار محیط زیست است؛ زیرا فضاهای بیشتری را برای محوطه‌سازی و فضای سبز شهری باقی می‌گذارد. با پارک کردن در مناطق مشخص شده، خودروها دیگر خیابان‌ها و کوچه‌ها را اشغال نمی‌کنند و در نتیجه از ازدحام ترافیک خودرویی کاسته میشود. علاوه‌بر این، سیستم پارکینگ چند طبقه امنیت خودروها را نیز افزایش می‌دهد. با توجه به اینکه بسیاری از خانوارها در حال حاضر بیش از یک وسیله نقلیه دارند، پارکینگ مسکونی یا یک گاراژ اختصاصی قادر به پذیرش همه آن‌ها نیست.
وقتی پارکینگ مسکونی پر میشود، ساکنان مجبور هستند که وسیله نقلیه خود را در خیابان پارک کنند که این موضوع، امنیت خودروها را به خطر می‌اندازد و شلوغی را افزایش می‌دهد. به عنوان یک راه حل اساسی، بسیاری از جوامع امروزی اکنون پارکینگ طبقاتی را ترجیح می‌دهند. این امر به استفاده موثر از فضای موجود کمک می‌کند و به ساکنان این امکان را می‌دهد که در کمتری زمان از امکانات مختلف شهری بهره‌مند شوند. علاوه‌بر این، پارکینگ چند طبقه احتمال اختلاف بر سر جای پارک و اتلاف وقت برای پیدا کردن جای پارک را نیز به کلی حذف می‌کند.
کاربردهای پارکینگ طبقاتی
پارکینگ طبقاتی در حال حاضر در اکثر مناطق شلوغ شهری مورد استفاده قرار میگیرد. از کاربردهای اصلی این پارکینگ‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ساختمانهای مسکونی بزرگ
با افزایش نیاز مردم به حمل و نقل سریع، تعدادی از خانوارها اکنون دارای دو خودرو هستند. این بدان معناست که فضای اختصاصی برای پارکینگ در مناطق مسکونی کم است. در اکثر ساختمانهای بزرگ مسکونی، هر واحد یک پارکینگ دارد و گاهی اوقات تعداد پارکینگ‌ها کمتر از واحدها هستند. از این رو، احداث پارکینگ طبقاتی در مجاورت ساختمانهای مسکونی بزرگ بسیار مهم است.
مراکز تجاری و اداری
مراکز تجاری مانند مجتمع‌های خرید و مراکز اداری بزرگ همیشه از شلوغ‌ترین و پر رفت و آمدترین مناطق هستند. با این که این مراکز اغلب دارای پارکینگ جداگانه هستند اما وجود پارکینگ‌های طبقاتی برای مدیریت ترافیک بسیار ضروری است. معمولاً خیابان‌ها و کوچه‌های منتهی به این مراکز، شلوغ و پرترافیک هستند.
مراکز درمانی و آموزشی
در مناطق پر ازدحام شهری اغلب شاهد مراکز درمانی و آموزشی بزرگ هستیم. به دلیل آنکه افراد بسیاری به صورت روزانه از بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها بازدید به عمل می‌آورند، خیابان‌ها و کوچه‌های منتهی به این مراکز همیشه شلوغ هستند. در این مراکز بهتر است از پارکینگ طبقاتی معمولی استفاده شود.
ایستگاههای مترو
هزاران نفر از مردم حومه شهر از یک وسیله نقلیه شخصی برای رانندگی به نزدیک‌ترین مترو برای سفر به اقصی نقاط شهر استفاده می‌کنند. این مهم باعث صرفه‌جویی قابل‌توجهی در زمان و در رفت و آمد روزانه میشود. از آنجایی که حتی شهرهای دیگر ایران به سرعت در حال افزایش ایستگاههای مترو هستند، نیاز به فضای پارک در نزدیکی متروها ضروری است.
طراحی پارکینگ طبقاتی
طراحی یک پارکینگ چند طبقه، چه در بالا و چه در زیر زمین، مستلزم در نظر گرفتن تعدادی از الزامات مهم است. هر یک از الزامات مربوط به حوزه‌های مختلفی است که در نهایت باعث افزایش کیفیت ساخت خواهد شد. در طراحی پارکینگ طبقاتی بهتر است موارد زیر در نظر گرفته شوند:
برنامه‌ریزی و چیدمان
اولین نکته برای طراحی پارکینگ چند طبقه، بررسی تعداد وسایل نقلیه‌ای است که باید در آن قرار گیرند. برای مثال، نرخ جریان ورودی و خروجی خودروها باید در محاسبات برای تعداد فضاهایی که باید برای پاسخگویی به تقاضا در زمان‌های اوج مصرف در نظر گرفته شوند، مورد توجه باشند. پارکینگ‌های طبقاتی در یکی از انواع چیدمان اصلی زیر قرار می‌گیرند:
- عرشه تخت (Flat Deck)
- سطح تقسیم (Split Level)
- عرشه شیب‌دار (Sloping Deck)
چیدمان رمپ پارکینگ
دسترسی وسایل نقلیه به طبقات می‌تواند از طریق چیدمان رمپ‌ها به شرح زیر انجام شود:
- رمپهای خارجی
- رمپهای داخلی
- رمپهای انتهایی یا مرکزی یا ترکیبی
- بالابر وسایل نقلیه
همچنین، گردش خودرو را می‌توان با ساختارهای زیر سازماندهی کرد:
- ورود یا خروج ترکیبی یا مجزا
- ترافیک یک طرفه یا دو طرفه
پس از تعیین پارامترهای اساسی بالا، فاکتورهای اولیه چیدمان یک پارکینگ، اندازه و محدودیت‌های وسایل نقلیه‌ای هستند که توسط طراحان به مرحله نهایی می‌رسد. الزامات هندسی شامل مسیرهای دایره‌ای، چرخشی، مربعی و غیره نیز در مرحله طراحی انجام میشود. استانداردها و ابعاد متداول فضای خودرو را می‌توان در راهنمای احداث پارکینگ‌های طبقاتی توسط سازمان ترافیک و حمل و نقل جستجو کرد.
الزامات و ضوابط پارکینگ‌های طبقاتی بتنی
در زمان طراحی و اجرای پارکینگ طبقاتی مهم است که مسئولین امر به ضوابط و دستورالعمل‌های مصوب به شرح زیر توجه ویژه داشته باشند:
- حداقل مساحت زمین قابل احداث 1500 مترمربع است.
- ارتفاع مفید طبقات حداکثر 2.40 متر و حداقل 2.20 متر است.
- حداقل ارتفاع ورودی پارکینگ جهت عدم سرگیری 1.80 متر است.
- تعداد طبقات حداکثر شش طبقه از سطح خیابان و حداقل سه طبقه روی زیر زمین هستند.
- مساحت هر واحد پارکینگ باید 2.5 × 5 مترمربع است.
- حداقل عرض مسیر دسترسی برای پارک با زاویه 90 درجه می‌بایست 6.5 متر، برای زاویه 60 درجه 5.20 و برای زاویه 45 درجه 5.3 متر در نظر گرفته میشود.
- شیب رمپ‌ها از همکف به طبقه اول حداکثر 15 درصد و در طبقات زیر زمین حداکثر 12 درصد است.
- پیش بینی راه پله الزامی است.
- نصب آسانسور برای پارکینگ بیش از 4 طبقه ضروری است.
- احداث سرویس بهداشتی به ازای هزار مترمربع به تعداد 2 واحد توالت الزامی است.
- پارکینگ‌های طبقاتی نیاز به شیشه برای نمای خارجی ندارد و اغلب به صورت روباز ساخته میشود.
- تعبیه جان‌پناه برای نمای بیرونی پارکینگ برای جلوگیری از سقوط افراد و خودروها ضروری است.
- برای از بین بردن سایه‌ها، نورپردازی پارکینگ طبقاتی باید یکنواخت باشد.
- ترافیک گردشی یک طرفه، فلش‌های جهت روشن و محدودیت‌های سرعت باید اعمال شوند.
- در پارکینگ محل پارک برای موتور سیکلت و دوچرخه باید در نظر گرفته شود.
- در حالت ایده‌آل، ورودی و خروجی باید نزدیک به هم باشند، اما از یکدیگر جدا شوند.
- تابلوهای راهنمایی باید واضح، قابل مشاهده، دارای عکس، کد رنگی و آموزنده باشند.
طراحی سازه پارکینگ طبقاتی
سازه پارکینگ در معرض بارهای سنگین و جابجایی وسایل نقلیه در حال حرکت قرار دارد و باید تنش‌های مرتبط را تحمل کند. پارکینگ‌های طبقاتی مانند یک ساختمان به صورت قاب تیر و ستونی طراحی میشوند. این قاب وظیفه تحمل نیروهای عمودی، خمشی، برشی و پیچشی را دارد. مقدار بار روی سقف به تیرها و سپس به ستون‌ها و در نهایت به فونداسیون سازه منتقل میشوند. قاب سازه می‌تواند بتن مسلح (واحدهای پیش ساخته یا بتن‌ریزی در محل)، فولاد یا سازه مرکب (تیرها و ستون‌های فولادی، دال‌های کف بتنی) باشد.
اغلب از دال‌های آجدار یا وافل برای طراحی و اجرای سقف پارکینگ طبقاتی استفاده میشود. تیرها و ستون‌ها نیز به صورت بتن مسلح و طبق نقشه‌های محاسباتی اجرا میشوند. می‌توان از بتن سبک در ساخت پارکینگ استفاده کرد، زیرا بار مرده طبقات را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد و عملکرد بهتری در زمان آتش‌سوزی دارد. همچنین، بتن در سازه و بتن نما باید طوری طراحی شوند که در برابر اثرات خوردگی و مواد شیمیایی مقاوم باشند. بارهای باد و زلزله (نیروهای جانبی) نیز باید در طراحی سازه در نظر گرفته شوند. برای مقابله با نیروهای جانبی باید از دیوار برشی برای پارکینگ بتنی و از مهاربند فلزی در پارکینگ مکانیزه فولادی استفاده کرد.
کلام آخر
تقاضای فزاینده جمعیت با کمبود فضای پارک، باعث ایجاد مشکلات بسیاری در زندگی شهرنشینی شده است. افزایش ترافیک، آلودگی هوا، مصرف زیاد سوخت، اتلاف وقت و بسیاری از مسائل دیگر، ضرورت احداث پارکینگ طبقاتی را اجتناب ناپذیر کرده است. وجود پارکینگ چند طبقه در کلانشهرها و نقاط شلوغ می‌تواند راهی برای کاهش ترافیک و بهبود اثرات زیست محیطی باشد. پارکینگ طبقاتی به صورت معمولی و مکانیزه و بسته به نیازهای منطقه‌ای، در ابعاد و مصالح ساختمانی مختلف ساخته میشود. بتن را باید مهمترین متریال ساختمانی برای احداث پارکینگ چند طبقه دانست؛ اما برای پارکینگ‌های مکانیزه، معمولا از فولاد استفاده میشود. در ساخت پارکینگ چند طبقه باید طبق ضوابط و استانداردهای سازمان ترافیک و حمل و نقل عمل کرد.