امروزه طراحی و اجرای سنگ نما ساختمان نسبت به گذشته دستخوش تغییرات زیادی شده است و به شکل‌های کاملاً متفاوت از نمونه‌های سنتی اجرا می‌شود. معماری نمای سنگی (Stone Facade) هم اکنون با عناصر مدرن و ترکیبی طراحی می‌شوند تا بتوانند بیش از پیش بر افراد تأثیر شگفت بگذارند. در این میان، انتخاب نوع سنگ مهمترین عامل در افزایش کیفیت طراحی و ساخت است. سنگ‌ها براساس ظاهر، استحکام بدنه، مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی، رنگ و جنس به گروه‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند. انتخاب سنگ مناسب به نیازهای طراحی و مقدار بودجه سازنده بستگی دارد. به هر روی، ما در مقاله دیگری از وبلاگ معمارنو به انواع سنگ نمای ساختمان و ویژگی‌های آنها اشاره می‌کنیم.
سوالات متداول:
انواع جنس‌های سنگ نما کدامند؟
بازالت، گرانیت، سنگ مرمر، ماسه سنگ، کوارتزیت، سنگ لوح، تراورتن و اونیکس در طراحی نمای ساختمان به کار می‌روند.
در انتخاب سنگ نما باید به چه مواردی توجه کنیم؟
1. طرح و رنگ سنگ 2. نوع سنگ 3. ابعاد سنگ نما 4. دوام و طول عمر 5. میزان تخلخل 6. روش نگهداری سنگ نما 7. جلوه و زیبایی سنگ
انواع سنگ نما ساختمان
انواع مختلفی از سنگ‌ها در بازار وجود دارند که می‌توان از آنها برای نمای ساختمان استفاده کرد. سنگ‌ها عموماً از معادن سنگ برای اهداف مختلف ساختمانی استخراج می‌شوند. سنگ‌های مورد استفاده به عنوان مصالح ساختمانی باید محکم، بادوام و مقاوم در برابر عوامل مخربی مانند باران، آفتاب و سایر شرایط باشند. بسته به سختی و مقاومت سنگ‌ها، این نوع مصالح ساختمانی کاربردهای متفاوتی دارند. به همین دلیل، در زیر به انواع سنگ مناسب برای نمای ساختمان اشاره می‌کنیم:
بازالت (Basalt)
این سنگ نمونه‌ای از سنگ‌های آذرین است که به وفور در هر جای دنیا یافت می‌شوند. بازالت یک سنگ متراکم و سخت است که در رنگ‌های متنوعی در طبیعت وجود دارد. کاربردهای بازالت عموماً صنعتی هستند و به عنوان سنگ نما ساختمان‌های مختلف، صنعت راه‌سازی (سنگریزه)، کنار و بدنه پل‌ها، دیوارهای سد و کناره رودخانه‌ها استفاده می‌شوند. ساختار بازالت به شکل دانه‌های ریز متراکم است. قدرت این سنگ در حدود 200 تا 350 مگاپاسکال است. بازالت مقاومت خوبی در برابر هوازدگی دارد اما در برابر رطوبت کمی ضعیف به نظر می‌رسد. این سنگ به رنگ‌های مختلف مانند خاکستری تیره تا سیاه موجود است. الیافی که از بازالت ساخته شده‌اند، دارای خاصیت سایش، کشش، استحکام و چسبندگی بالایی هستند و با خواص دی‌الکتریک قابلیت اشتعال پذیری کمی دارند.
گرانیت (Granite)
گرانیت یکی از سنگ‌های آذرین است که از کوارتز، میکا و فلدسپات تشکیل شده است. این سنگ در طبیعت فراوان است. سنگ گرانیت بسیار سخت و مستحکم است. به دلیل استحکام بالا، این نوع سنگ بیشتر در سازه‌هایی که نیاز به استحکام بالا دارند، استفاده می‌شود. گرانیت بسته به ترکیبش، دارای رنگ‌های متفاوتی از خاکستری و سیاه تا صورتی، آبی و سبز است. گرانیت به دلیل سختی و تخلخل، انتخاب مناسبی برای استفاده در دکوراسیون داخلی است. مقاومت در برابر نفوذ آب در گرانیت نیز این سنگ را به یک محصول عالی برای نمای مدرن ساختمان تبدیل کرده است. گرانیت همچنین مصارف صنعتی دارد و برای اهداف مهندسی عمران از جمله دیوار پیش ساخته بتنی، دیوارهای پل، دیوارهای حائل، ستون‌های سنگی، سنگریزه‌های بتنی و برای ریل‌های راه آهن استفاده می‌شود.
سنگ مرمر (Marble)
مرمر یک سنگ رسوبی است که از کربنات کلسیم و آراگونیت یا دولومیت تشکیل شده است. این سنگ در آب گرم ساخته می‌شود و در اثر فشار وارد شده بر رسوبات لایه‌های فوقانی که معمولاً جلبک، مرجان یا رسوبات کربنات کلسیم هستند، ایجاد می‌شود. وزن مخصوص سنگ مرمر 2670 کیلوگرم بر مترمکعب است و چگالی کمتری نسبت به سنگ‌های مرمر کریستال دارد. طبقه بندی خاصی از سنگ مرمر در جهان وجود ندارد. در ایران به مرمر «سنگ سنندج» نیز گفته می‌شود. سنگ مرمر سفید خالص است اما به دلیل ناخالصی‌هایی که ممکن است در مواد اولیه آن وجود داشته باشد، به رنگ‌ها کرم، قرمز، قهوه‌ای، صورتی، مشکی، خردلی، سبز و سایر نیز ایجاد می‌شود. جذب آب و تخلخل این سنگ بسیار کم است ولی در برابر آتش مقاومت بالایی دارد. به همین دلیل، یک انتخاب عالی برای سنگ نما ساختمان است.
ماسه سنگ (Sandstone)
ماسه سنگ نوعی سنگ رسوبی است که از کوارتز و فلدسپات ساخته می‌شود. در اصل، ماسه سنگ از پیوند دانه‌های سیلیس تشکیل می‌شود. این سنگ دارای رنگ‌های متنوعی مانند سفید، خاکستری، قرمز، قهوه‌ای و زرد است. دلیل ایجاد چنین رنگ‌هایی، مواد اصلی تشکیل دهنده آن از جمله اکسید آهن و سیلیس می‌باشد. تخلخل ماسه سنگ معمولاً بین 5 تا 25 درصد در نوسان است. همچنین، به دلیل خاصیت هوازدگی بهتر است از این سنگ در نمای ساختمان‌هایی که در مناطق خشک و گرم ساخته می‌شوند، استفاده شود. ماسه سنگ برای بنادر، ساخت سدها، دیوار پل‌ها و اسکله‌ها استفاده می‌شود. از طرف دیگر، به دلیل استحکام بالا، سنگ خوبی برای استفاده از ریخته گری و کف سازی است.
کوارتزیت (Quartzite)
کوارتزیت یک سنگ دگرگون شده است که با حرارت و فشار، به ماسه سنگ کوارتز خالصی تبدیل می‌شود. کوارتزیت بسیار مقاوم‌تر و در عین حال گران‌تر از گرانیت است. کوارتزیت سفید بسیار شبیه به سنگ مرمر است اما از نظر رنگ و خلوص مقاوم‌تر و سبک‌تر می‌باشد. طیف رنگ کوارتزیت بیشتر قهوه‌ای، قرمز و خاکستری است. برخلاف سایر سنگ‌های ساختمانی، کوارتزیت نیاز به مراقبت و نگهداری خاصی ندارد. به دلیل سختی زیاد کوارتزیت از آن به عنوان سنگ نما ساختمان استفاده می‌شود. در مقایسه با سایر سنگ‌های ساختمانی، کوارتزیت در برابر سرما، گرما، مواد اسیدی، هوازدگی و سایش بسیار مقاوم است و می‌توان گفت یک سنگ بسیار جامد و کاربردی می‌باشد. از این سنگ همچنین می‌توان به عنوان سنگ تزئینی برای راه پله و کف نیز استفاده کرد.
سنگ لوح (Slate Stone)
سنگ لوح یکی دیگر از سنگ‌های ساختمانی است که گاهی اوقات به عنوان تخته سنگ نیز شناخته می‌شود. این نوع سنگ متعلق به خانواده سنگ‌های دگرگون شده است و زمانی ایجاد می‌شود که سنگ‌های رسوبی تحت فشار زیادی قرار می‌گیرند. سنگ لوح بسیار مقاوم است و توانایی بالایی در تحمل آب، رطوبت و یخ زدگی دارد. از این سنگ می‌توان در نمای سنگی ساختمان استفاده کرد و در نمای اصلی، قسمت بالا در طراحی پنجره نما، طراحی ایوان‌های ورودی ساختمان مسکونی و اداری به کار گرفته می‌شود. همچنین، از سنگ لوح در سنگ فرش خیابان‌ها، پیاده روها و پله‌ها استفاده می‌شود.
تراورتن (Travertine)
تراورتن معرو‌ف‌ترین سنگ نما ساختمان است که در سال‌های اخیر، به وفور برای نمای بیرونی ساختمان‌ها استفاده می‌شود. این محصول نوعی سنگ آهک است که از ترکیب آب و کربنات کلسیم ساخته می‌شود. معمولاً تراورتن در چشمه‌های آب گرم یافت می‌شود. رگه‌های سنگ تراورتن به گونه‌ای است که می‌توان آن را به دو نوع موج‌دار و بدون موجی طبقه‌بندی کرد. سنگ تراورتن در برابر تغییرات آب و هوایی، باران و برف مقاوم است و تنوع رنگی زیادی دارد. این سنگ در طبیعت به رنگ‌های سفید، کرم، شکلاتی، قرمز، گردویی، زرد، لیمویی و خاکستری موجود است. از تراورتن می‌توان در فضاهای داخلی ساختمان نیز استفاده کرد. همچنین، وزن مخصوص این سنگ 2500 کیلوگرم بر متر مکعب است.
اونیکس (Onyx)
سنگ اونیکس یکی از پرکاربردترین انواع سنگ ساختمانی است که طیف رنگی وسیعی دارد. سنگ اونیکس دارای بلورهای زیادی است و از کوارتز و مگنتیت تشکیل شده است. به دلیل ماهیت شفاف، اغلب در کارهای تزئینی و دیوارهایی که وظیفه انعکاس نور را دارند، استفاده می‌شود. اونیکس به ندرت به عنوان سنگ نما ساختمان استفاده می‌شود زیرا بسیار گران است و به همین دلیل، برای کاربردهای داخلی جهت طراحی دکوراسیون مناسب است. برخی معتقدند که اونیکس دارای انرژی مثبت بسیار قوی است و دارای خواص درمانی می‌باشد. این سنگ با سنگ مرمر اونیکس که به سنگ آهک تبدیل شده است، تفاوت دارد.
مزایای استفاده از سنگ نما ساختمان
همانطور که در تاریخ باستان از سنگ به عنوان اصلی‌ترین متریال ساخت بنا استفاده می‌شد، امروز نیز نمای سنگی پرکاربردین نوع نمای ساختمان نیم پیلوت در ایران و در بیشتر مکان‌های جهان است. استفاده گسترده از سنگ در صنعت ساخت و ساز به دلیل مزایای زیادی است که این نوع مصالح ساختمانی ارائه می‌دهد:
- عمر مفید نمای ساختمان را افزایش می‌دهد.
- به جذابیت و زیبایی نمای بیرونی می‌افزاید.
- ظاهری لوکس و مدرن به نما می‌بخشد.
- از آسیب‌های احتمالی مانند فروپاشی، سایش و رطوبت جلوگیری می‌کند.
- از هدر رفت انرژی حرارتی در داخل ساختمان جلوگیری می‌کند.
- عایق مناسب صدا است.
- در اشکال مختلف قابل طراحی است.
- استادکاران به راحتی می‌توانند با سنگ کار کنند (برش و نصب).
- مشتری‌پسند است و به فروش بهتر ملک کمک می‌کند.
توصیه می‌شود با توجه به پارامترهای موثری مانند آب و هوا، رطوبت، تغییرات و نوسانات دما در منطقه و بسیاری از عوامل دیگر، سنگ ساختمانی مورد نظر را تهیه کنید.
نکات مهم در انتخاب سنگ نما ساختمان
انتخاب سنگ ساختمانی مناسب بسیار مهم است زیرا از آسیب، هزینه‌های اضافی و نیاز به تعمیر نمای ساختمان جلوگیری می‌کند. سنگ‌ها دارای ویژگی‌ها و مشخصات منحصر به فردی هستند و در قسمت‌های مختلف ساختمان استفاده می‌شوند؛ اما مهم است که در زمان انتخاب سنگ مناسب به برخی از ویژگی‌های زیر دقت شود:
زیبایی و رنگ سنگ
سنگ نما در واقع نمای بیرونی و پوسته ساختمان را نشان می‌دهد. بنابراین، انتخاب سنگ مناسب که دارای طرح و رنگ زیبایی باشد، بسیار مهم است. همچنین، ثبات رنگ و حفظ کیفیت سطح سنگ در گذر زمان از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا نما در معرض شرایط مختلف آب و هوایی مانند رطوبت و باران اسیدی قرار می‌گیرد. یکی دیگر از مهمترین و قابل توجه‌ترین ویژگی‌ها در انتخاب و خرید سنگ مناسب، توجه به رنگ آن است. این ویژگی برای معماران و طراحان اهمیت زیادی دارد زیرا بیشترین نقش را در زیبایی و فروش بهتر ملک بازی می‌کند. بسته به اقلیم منطقه، دسترسی به رنگ‌های مختلف و نیازهای زیباشناسی می‌توان ترکیب رنگ نما مناسب را انتخاب نمود.
دوام و طول عمر سنگ
به جرات می‌توان گفت که اصلی‌ترین ویژگی یک سنگ ساختمانی خوب، دوام و طول عمر سنگ در شرایط آب و هوای منطقه است. دوام و طول عمر نشان دهنده مقاومت سنگ در برابر ضربه، شکست، هوازدگی، قرار گرفتن در معرض مواد اسیدی، قلیایی و شیمیایی است. نتایج تجزیه و تحلیل‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهند که بافت سنگ تاثیر بسزایی در تعیین استحکام آن دارد و این تأثیر در میزان فرسایش سنگ‌ها نقش دارد. بنابراین، به منظور کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری سنگ نما ساختمان به ویژه در محیط‌های آسیب‌پذیر، توصیه می‌شود که به استحکام سنگ توجه زیادی شود.
میزان تخلخل سنگ
یکی دیگر از پارامترهای بسیار مهم، تعیین میزان تخلخل سنگ است. تخلخل به معنای وجود حفره در سطح بیرونی سنگ است که میزان مقاومت و کیفیت چسبندگی سنگ به ملات را تعیین می‌کند. بسته به نوع سنگ، تخلخل سنگ‌های ساختمانی کاملاً متفاوت از یکدیگر هستند. برای مثال، سنگ تراورتن به دلیل تخلخل زیاد، بالاترین میزان چسبندگی به ملات ماسه سیمان و دوغاب سیمانی را دارد. در صورت عدم چسبندگی مناسب، احتمال ریزش سنگ با گذشت زمان افزایش می‌یابد. از سویی دیگر، وزن سنگ در نما نیز بسیار حائز اهمیت است زیرا استفاده از سنگ‌های متراکم و بدون تخلخل در کنار نمای سیمانی، ساختمان را سنگین می‌کند. گرانیت کمترین تخلخل و بیشترین چگالی را در بین سنگ‌ها دارد، بنابراین استفاده از آن در بیشتر قسمت‌های نما توصیه نمی‌شود.
تمیز کردن و نگهداری
سنگ نما ساختمان به دلیل مجاورت با فضای بیرون تحت تأثیر آلودگی قرار می‌گیرد. به همین دلیل نظافت نمای ساختمان بسیار مهم است. سنگ‌هایی که سطح براقی ندارند، خاک را جذب می‌کنند. سنگ‌های تراورتن در گذشته این مشکل را داشتند؛ اما در سال‌های اخیر، پردازش روی سنگ‌های تراورتن، سطح آن را براق و عاری از منافذ کرده است. همین امر باعث افزایش استحکام این سنگ و بهبود شرایط نگهداری از آن می‌شود.
نمای رومی، نمونه‌ای از نمای سنگی ساختمان
یکی از انواع نمای سنگی که این روزها در نمای ساختمان ایرانی و هر کوچه و برزن مشاهده می‌شود، نمای رومی است. این نما یکی از پرطرفدارترین نماهای ساختمانی است که با الهام از عناصر معماری باستان (ایران و یونان) طراحی و اجرا می‌شود. این نوع نمای سنگی نسبتاً مدرن است و به دلیل زیبایی، شکوه و عظمتش، طرفداران زیادی دارد. نمای سنگی رومی از مناسب‌ترین گزینه‌ها در تزئین نمای خارجی آپارتمان‌های چند طبقه و سازه‌های بلند است. در طراحی نمای رومی از سنگ‌های ساختمانی مانند گرانیت، سنگ مرمر، ماسه سنگ یا تراورتن استفاده می‌شود. هزینه ساخت نمای رومی بستگی به انتخاب سنگ مناسب و تعداد طبقات ساختمان دارد.
کلام آخر
با ورود انواع مختلف سنگ‌ها به بازار، شاهد تغییرات بزرگی در استفاده از این متریال در نمای چوبی و نمای شیشه‌ای ساختمان‌ها هستیم. طراحی و اجرای سنگ نما ساختمان معمولاً با استفاده از سنگ‌های طبیعی مانند تراورتن، سنگ مرمر، گرانیت و کوارتزیت انجام می‌شود و بسته به پارامترهای مختلف، هزینه‌های متفاوتی خواهد داشت. به دلیل قیمت مناسب، سهولت دسترسی و ظاهر مناسب، تراورتن در بین تمام نمای سنگ‌های مخصوص نما از محبوبیت بیشتری برخوردار است. به هر حال، طراح می‌تواند از سنگ‌های مختلف در معماری نما استفاده نماید تا به این شکل بر چشم انداز شهر تأثیر بگذارد و نمایی زیبا خلق کند.